Dessertwijn

Deze wijnen combineren goed met zoete desserts zoals chocolade, crème brûlée en fruitgebak. Maar ook met ganzenlever en gek genoeg ook met diverse harde en zachte kazen. In het algemeen geldt dat hoe zoeter het gerecht hoe zoeter de begeleidende wijn dient te zijn.

Fruit desserts met hun aanwezige zuren, gedijen het beste met een dessertwijn die zowel zoet is als ook een stevige zuur heeft. Voorbeelden zijn de Tokaji Aszu op basis van de furmint druif. Deze zoete dessertwijn is heerlijk bij appel en appelgerechten doordat het zuurtje van de wijn perfect klopt met het zuur in de appel.  Een verse appeltaart samen met Tokaji Aszu 3 puttonyos is erg lekker!

U kunt verschillende soorten dessertwijn kopen, versterkte en natuurlijke. Sherry, Port, Madeira wijnen zijn versterkte wijnen. Dat wil zeggen dat er pure alcohol aan wordt toegevoegd zodat het alcoholpercentage van 15% wordt overschreden.

Daarnaast bestaan de natuurlijke wijnen zoals Sauternes, de Late Harvest wijnen, ijswijn en Tokaji Aszu. De alcohol in deze wijnen ontstaan op natuurlijk wijze door vergisting van de natuurlijke suikers in de druif.

Heerlijke dessertwijnen uit Hongarije

De oudste dessertwijn komt, misschien voor u verrassend, uit Hongarije. Hoewel men dan direct denkt aan de Tokaji Aszu met haar diep aroma’s, worden sporadisch ook zoete wijnen gemaakt rond het Balatonmeer.

Op basis van de Muskaatdruif, die traditioneel vaak wordt gebruikt of de Merlot voor de rode variant. Maar ook IJswijn komt in Hongarije voor. Dat noemen ze daar Jégbor. Zoals de naam ijswijn al aangeeft moeten de druiven eerst bevroren zijn voordat ze, handmatig en voorzichtig, in de vroege ochtend worden geoogst. De Jégbor is een zeer zeldzame wijn en wordt dus lang niet altijd gemaakt.

Over Tokaji

De oudste en beroemdste dessert wijn van Europa is de Tokaji Aszu. Deze wijn komt tot stand door de edele rotting van de druif. Dit wordt veroorzaakt door de schimmel Botrytis. Deze kan alleen gedijen in gebieden die zowel warm als vochtig zijn zoals in Tokaj.

Het vochtige klimaat komt door de rivieren Bodrog en Tisza. Deze stromen door het Tokaj gebied en worden door de zon beschenen. De mist die daarvan het gevolg is, zorgt voor het perfecte klimaat voor de Botrytis. Deze schimmel tast de huid van de druif aan zodat het vocht van de druif verdampt. Er blijft een ingedroogde druif over, die eruit ziet als een grote rozijn. In deze druif blijven de smaakstoffen en het natuurlijk suiker in een sterke concentratie achter.

Deze zeer waardevolle druiven worden toegevoegd aan de droge basiswijn zodat een zeer aromatische dessertwijn ontstaat. Hoe meer draagzakken (puttonyos) zijn toegevoegd hoe zoeter en aromatischer deze dessertwijn. In oplopende volgorde van zoetheid zijn dit de 3, 4, 5 en 6 puttonyos wijnen, Aszu Eszencia om te eindigen bij de Tokaji Natur Eszencia als meeste zoete dessertwijn. Over deze laatste verderop meer.

Om de kwaliteit van deze wijnen nog verder te verbeteren heeft de Hongaarse wijnindustrie besloten de 3 en 4 puttonyos wijnen niet meer te maken. Het laatste jaar van productie van de 3 en 4 puttonyos is 2013. Ook de Aszu Eszencia (laatste jaargang 2008) is van de lijst geschrapt om de verwarring met de Natur Eszencia te voorkomen.

De geschrapte wijnen zijn voor een groot deel nog te verkrijgen bij Tokajwijn. Deze wijnen zijn gemiddeld 12 tot 25 jaar en langer nog te bewaren. Nieuwe worden echter niet meer gemaakt. Doordat de productie is gestopt zien we stijgende prijzen. Wie een betaalbaar alternatief zoekt voor Tokaji Aszu 3 puttonyos komt uit bij de Tokaji Szamordni Edés. Deze wordt gemaakt van druiven die deels door de Botrytis zijn aangetast en vergen veel minder handwerk bij de oogst. Vandaar dat deze dessertwijnen goedkoper zijn en de verwachting is dat de Szamordni Edés het gat aan de onderkant opvult.

Oudste dessertwijn ter wereld

Koning Lodewijk de XIV roemde haar als de ‘wijn van koningen’ en ‘koning onder de wijnen’. In de kelders van de pauzen stonden de Tokaji Aszu en Tsaar Peter de Grote had zelfs een eigen garnizoen bij Tokaj om zich ervan te verzekeren dat alle Tokaji alleen in Rusland terecht kwam. Napoleon III bestelde elk jaar 30 – 40 vaten Tokaji voor het Franse hof. En ook koning Gustav III van Zweden was een liefhebber van deze wijn.

Keizer Franz Jozef van Oostenrijk had de traditie om koningin Victoria van Engeland elk jaar op haar verjaardag een fles Tokaji Aszu te schenken voor elke maand die verstreken was. Op haar 81e en laatste verjaardag kreeg ze 972 flessen Tokaji Aszu. Keizer Franz Josef stond bekend om zijn vele minnaressen, misschien moet deze bijzondere geste in dit verband worden gezien al zwijgen de geschiedenisboeken hierover.

Het geeft wel aan welke bijzondere dessertwijn de Tokaji Aszu door de eeuwen heen al geweest is. Naast de Tokaji Aszu maakt men in Tokaj ook de Late Harvest die ook prima als dessert wijn kan dienen. Overigens, bij Tokajwijn.nl ook per fles verkrijgbaar. Al was het maar om het eens te proberen.

Naast de vele koningen en pauzen ontving de Tokaji dessertwijn veel verering van beroemde schrijvers en dichters zoals Beethoven, Liszt, Schubert, Johann Strauss, Goethe, Heinrich Heine, Friedrich von Schiller, Voltaire en anderen. De favoriete witte wijn van Joseph Haydn was ook de dessertwijn Tokaji.

Duurste dessertwijn ter wereld

De duurste dessert wijn ter wereld is de Tokaji Natur Eszencia, instapprijs rond de € 1.000,- per liter. De Tokaji Eszencia van Szepsy is dan weer de duurste uitvoering van de nestor van Tokaj. Deze kunt u kopen vanaf € 2.200,- per liter. Gelukkig worden flessen Tokaji Natur Eszencia in kleinverpakking van 0,25 liter aangeboden. Kiest u dan voor de wijn van Grof Degenfeld dan kunt u al meedoen vanaf € 229,- 🙂

Deze Tokaji Natur Eszencia komt tot stand door de pure sap die spontaan uit de, door edele rotting aangetaste, druiven loopt op te vangen. Dit gebeurt door de zwaartekracht van de opgestapelde druiven, de druiven worden niet geperst. Deze most is van zeer hoge kwaliteit en het vergistingsproces stopt al bij zo’n 2 a 3% alcohol. Het suikergehalte varieert per jaar en per wijnhuis maar begint bij zo’n 500 gram per liter. Alleen in de beste jaren wordt de Tokaji Natur Eszencia gemaakt.

Natur Eszencia wordt ook gebruikt om de Aszu wijnen te verbeteren door in slechte jaren Eszencia toe te voegen aan de Aszu wijn. De beste wijnjaren van Tokaj van de laatste jaren zijn: 1999, 2008 en 2013. 2017 kon deze jaren nog wel eens gaan overtreffen gezien het fantastische zonnige weer in Tokaj in dat jaar. Jaargang 2017 van deze Aszu wijnen ligt nog op vat en zal daar nog wel een paar jaar blijven liggen.

Thomas Jefferson, de derde president van Amerika en grondlegger van de onafhankelijkheidsverklaring van 1776, betaalde de hoogste prijs die hij ooit voor een fles wijn betaalde aan de handelaar Erich Bolmann voor een partij Hongaarse wijn waaronder 36 flessen Tokaji dessertwijn.

De 18e eeuw

Sinds het laatst van de 18e eeuw trekken Joodse handelaren in grote getale naar het wijngebied Tokaj. Zij komen uit het huidige Polen en Oekraïne. Daarmee vergroten zij de invloed van de Joodse gemeenschap die zich vanaf het begin van de 17e eeuw daar al gevestigd had. De Joodse handelaren stonden bekend om hun talent en expertise om de Tokaji dessertwijn aan de man te brengen.

In het begin verhandelden de Joodse handelaren de wijn van de adel naar Rusland en Polen voor hogere prijzen hetgeen hun reputatie als goede handelaren versterkte.

In 1736 telde men 8 joodse families in het dorp Mad in het wijngebied Tokaj. Aan het eind van de 18e eeuw waren het er zoveel dat er een aparte Joodse congregatie werd opgericht in Mad. Vanaf 1776 wordt er melding gemaakt van een rabbi die aan het hoofd staat van deze gemeente.

De economische macht van de Joden toen blijkt uit de synagoge in Mad. Die is gebouwd in de stijl van Lodewijk XVI tussen 1795 en 1798. Enkele jaren later gevolg door een rabbi school. Ook nu staan er nog synagoges o.a. In Tokaj en zie je herkenbaar geklede orthodoxe Joden in het straatbeeld. Tokaj kent nog steeds een rabbi van naam waar Joden uit het buitenland nog steeds naar toegaan.

20e eeuw

De 20e eeuw liet diepe sporen na in Tokaj en de Joodse gemeenschap daar. Twee wereldoorlogen en de grote depressie van 1929 zorgden voor een sterke neergang.

Tot het eind van de tweede Wereldoorlog waren de Joden een zeer belangrijke bevolkingsgroep in Tokaj. Voor de oorlog was 25% van de bevolking Joods. Vrijwel allen zijn weggevoerd naar concentratiekampen en slechts weinigen keerden terug.

Na 1945 begon de Russische overheersing. Dit leidde tot de productie van veel wijn waarvan de kwaliteit ondergeschikt was aan de te produceren hoeveelheden. De grote wijnhuizen verdwenen en Russische corporaties kwamen daarvoor in de plaats.

De wijn werd geëxporteerd naar de Sovjet-Unie en bevriende socialistische staten. De Russische overheersing eindigde pas in 1989. Vanaf toen was het weer mogelijk de topwijnen van Tokaj te produceren en vrij te verhandelen.

Veel Europese wijnhuizen kochten de beste wijngaarden en investeerden fors in dit wijngebied. Het resultaat is dat de dessertwijn Tokaji weer op niveau is die het eeuwen had.